DİSTRİBÜTÖRLÜK SÖZLEŞMELERİ DİZAYN EDİLİRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Distribütörlük sözleşmeleri Türk kanunları ile tanımlanmış bir tip sözleşme türü değildir. Ancak, Türk hukukunda Yargıtay içtihatları ile tanımına erişmek mümkündür. Genel olarak distribütör sözleşmeleri, üretici firmanın ürünlerinin pazarlanması, satışı veya dağıtılmasını bir başka kişi üzerinden gerçekleştirdiği bir sözleşme türüdür.

Distribütörlük sözleşmeleri münhasır/inhisari veya münhasır/inhisari olmayan şekilde iki şekilde karşımıza çıkabilir. Münhasır/inhisari versiyonda sözleşme kapsamı yetkilerin bölge veya faaliyet tahtında, yalnızca sözleşmenin diğer tarafına verildiği; münhasır/inhisari olmayan sözleşmeler ise, bu yetkilerin sözleşmenin yalnızca sözleşmenin diğer tarafına verilmediği ve başka tüzel veya gerçek kişilere de tanınmasında bir kısıtlama olmadığı sözleşmelerdir.

Örneğin bir ürünün Balkan ülkelerinde dağıtımı yalnızca X firmasına verildi ise, bu bölge ile sınırlanmış bir münhasır distribütörlük sözleşmesidir ve Balkan ülkelerinde bu ürünün -sözleşme kapsamına göre- pazarlanması, satışı veya dağıtımı X dışında başka kişilerce yapılamaz.

Sözleşmenin tarafına göre, yani distribütörlük veren veya alan taraf olmasına göre, dikkat edilmesi gereken hususlar değişiklik göstermektedir.

Marka hakkı bu hususlardan en önemlilerinden biridir. Ürünün marka hakkının kime ait olacağı iş modeline göre değişir. Bazı distribütörlük sözleşmelerinde, üretici firma ürünün kendi markası ile üretir ve distribütörü sadece pazarlama, satış ve dağıtım konusunda yetkilendirir ve marka hakkı üretici firmada saklı kalır. Bazı distribütörlük sözleşmelerinde ve özellikle fason üretim ilaç üretimi sözleşmelerinde bu model ile daha çok karşılaşırız, üretici firma know-how’u ve lisans hakları kendi uhdesinde kalmak üzere, aynı molekül ve etken maddeye sahip ilacı, distribütör firmanın talebi üzerine marka hakkı distribütöre ait olacak şekilde, distribütörün markası ile üretir ve yine bu ilacın farklı ülkelerde pazarlama, satış ve dağıtım haklarını distribütöre verir. Bu noktada, bu sözlemeler distribütör sözleşmesi özelliğinden çok ilaç üretim ve ortak pazarlama (manufacturing and co-marketing) sözleşme türü olarak nitelendirilirler.

Bölge veya ürün çeşidi ile münhasırlık tayin edilebilir. İlgili hedef coğrafyadaki pazar gücüne göre bu kısıtlar özel olarak değerlendirilmelidir. Yani ürününüzün hiç mevcut olmadığı bir pazara erişimde distribütörün gücü sözleşmede avantaj sağlarken; hali hazırda başka ürünlerle bulunduğunuz bir pazarda üretici firma sözleşmesel açıdan daha avantajlı pozisyondadır.

Fiyatlandırma (pricing clauses) bu sözleşmelerde diğer önemli maddedir. Hangi taraf olduğunuza göre, distribütör açısından ikili yatırım anlaşmalarında karşımıza çıkan “most favoured nation clause” gibi “most favaured customer clause” olarak bir madde fiyatlandırma konusunda önem arzeder. Bunlar, üreticinin/tedarikçinin, ürünler için distribütöre sunduğu fiyatlar ve satış koşullarının, benzer miktarlar için herhangi bir başka müşteriye aynı anda sunduğu fiyatlar ve satış koşullarından daha az avantajlı olmayacağını garanti eden hükümlerdir. Fiyatlandırma açısından, distribütörün diğer ülkelerdeki satış fiyatının azami ve asgari baremlerinin de sözleşmede belirlenmesi önemlidir.

Aynı bölge için internet satışlarının (internet sales) statüsü de bu sözleşmeler için kritiktir. Zira rekabet ve münhasırlık açısından satış performanslarını etkileyen bir faktördür. Diğer taraftan eğer ilaç gibi bir ürün sözleşmenin konusu ise, başka ülkelerdeki otoritelere başvurular, lisanslar sözleşme içeriğinde sorumluluk ve fikri mülkiyet anlamında en önemli maddelerden biri haline gelmektedir. Zira ilaç gibi yüksek rekabetin olduğu ve farmakolojik açıdan ticari sır, gizli bilgi, know-how gibi fikri mülkiyet konularında bu hakların korunması ve ihlali halinde sorumluluğun ve maliyetlerin kime yansıtılacağı konusunun çok dikkatli düzenlenmesi gerekir.

Fesih ve tazminat hükümleri distribütörlük sözleşmelerinde en önemli ve iş modelinin salahiyeti açısından en hassas maddelerdir. Feshin şartları, fesihten sonra elde kalan malların satış ve pazarlama hakkı, bu hak tanınırsa bunun şartları ve süresi, portföy tazminatının uygulanacak hukuk açısından mümkün olup olmadığı, fesih anında marka ve lisans haklarının devamı, hedef ülkelerde eğer bir lisans başvurusu var idi ise bunların devri, pazarlama yetkisi, fesih anında onaylanmış veya “pipeline”da olan siparişler, depodaki malların durumu vs gibi birçok husus önemlidir.

Rekabet yasağı (non-compete clauses) bölgesel veya ürün bazında, özellikle de pazardaki çalışanlar açısından önemli maddelerden biridir. Zira üretici firma her ne kadar distribütör ile faaliyet gösterse de günün sonunda ticari avantajlardan ötürü ilgili pazarlarda kendi pazarlama, satış ve dağıtım ağını kurmak isteyebilir. Bu noktada sözleşmenin hangi tarafı olduğunuza göre, distribütörlük süresi ve rekabet yasağının süresi ve özellikle kapsamı önemlidir. Bu hususların sözleşmeye tatbik edilen hukuk açısından değişiklik gösterdiğini de göz önünde bulundurarak her bir sözleşme özelinde farklı bir değerlendirmenin gerektiğini not etmek elzemdir.

Ayıplı ürünlerin durumu ve iadesi bir başka önemli husustur (recall of products and indemnity clauses). Ürünler her zaman istenen standartta olmayabilir ve belirli durumlarda geri çağırılması veya iadesi gerekebilir. Bu tür durumlarda yeni ürünlerin teslimatı, eski ayıplı ürünlerle ilişkili diğer sözleşmelerinizdeki zararlarınızın tazmini, bu ürünlerin iadesindeki maliyetlerin kime yansıtılacağı gibi hususların hassas şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Üçüncü kişi zarar ve kayıpları, ölüm tazminatları gibi hususlar ise bu kapsamda ülkeden ülkeye sorumluluğu değiştiren noktalardır.

Sözleşmenin hangi tarafı olduğunuza göre ve müzakere gücünüze göre bu sözleşmeleri iş modelinize özgü bir biçimde dizayn etmek ticari olarak pazar gücünüzü, rekabet gücünüzü, piyasadaki itibarınızı ve mevcudiyetinizi ve iş sürekliliğinizi korur, pazardaki payınızı korumanıza yardımcı olur. Bu nedenle, matbu sözleşmeler yerine, iş ortağınız ile olan ilişki ve iş tarzınıza göre size özel sözleşmeler dizayn edilmesi gerekmektedir.

Sözleşme hazırlanması ve müzakeresi konularında, N&H Law Firm sözleşme ekibi oldukça deneyimli olup, bu hizmetlerimize ilişkin [email protected] adresinden görüşme talep edebilir ve fiyat teklifi alabilirsiniz.